04 jul Het bevorderen van de energietransitie door middel van de Omgevingswet

Meer ruimte voor de energietransitie, maar benut die dan goed

De Omgevingswet biedt meer ruimte om de energietransitie te bevorderen dan de huidige wirwar aan wetten. Maar ze kan ook averechts werken wanneer gemeenten een enkel aspect als energie in mindere mate tot niet opnemen in hun omgevingsvisie of omgevingsplan. Zo concludeert Yannicka van der Klaauw in haar onderzoek voor de gemeente Alphen aan den Rijn naar de knelpunten in de huidige wet- en regelgeving voor de nodigde energietransitie en de mogelijkheden in de Omgevingswet.

Yannicka bekeek voor haar onderzoek de knelpunten in de Warmtewet, de Elektriciteitswet, de Gaswet en de Crisis- en Herstelwet. Ook legde ze er de provinciale regelgeving bij en onderzocht ze welke mogelijkheden de Omgevingswet zal bieden om de energietransitie in de gemeente te kunnen bevorderen. “Ik vind energietransitie een belangrijk onderwerp en door dit onderzoek hoop ik daar aan bij te kunnen dragen”, zegt Yannicka.

Bewustwording

Yannicka zag voornamelijk in de provinciale regelgeving knelpunten. Zo bieden de Verordening Ruimte 2014 en de structuurvisie Ruimte en Mobiliteit beperkte ruimte voor zonnevelden en windmolens. Daarnaast levert de provincie op dit moment nog maar 350 megawatt vermogen aan windenergie terwijl zij met het Rijk afspraken heeft om in 2020 een vermogen van 735,5 MW aan windenergie op land te hebben staan.
De gasaansluitplicht was ook een hindernis, maar die is per 1 juli vervallen. Daarnaast zag Yannicka een niet-juridisch obstakel: “Veel burgers, bedrijven en overheden zijn zich nog onvoldoende bewust van het belang van de energietransitie.”
Gemeenten die willen dat er duurzamer wordt gebouwd, lopen tegen het Bouwbesluit 2012 aan. 
Gemeenten mogen namelijk geen hogere eisen aan nieuwbouw stellen dan in het Bouwbesluit 2012 is vastgelegd. Hierdoor kunnen ze bij nieuwbouwwoningen geen aansluiting op gas verbieden. 
Tevens kan een bestemmingsplan als belemmerend worden beschouwd. Een bestemmingsplan houdt meestal geen rekening met aanpassingen (zoals isolatie) die nodig zijn om een huis te voorzien van een duurzame energievoorziening. Tot slot is een knelpunt die de energietransitie belemmert de geringe controle en handhaving bij bedrijven die verduurzamingsmaatregelen moeten nemen.

Mogelijkheden Omgevingswet

Yannicka adviseert om meer campagne te voeren om burgers en bedrijven bewust te maken van het belang van de energietransitie. Gemeenten kunnen de energietransitie een plek geven in de omgevingsvisie en daarnaast in het omgevingsplan maatwerkregels opnemen die hogere duurzaamheidseisen aan nieuwbouw stellen. Tevens kan een gemeente energiemaatregelen die invloed hebben op het uiterlijk van een woning in het omgevingsplan toestaan. Daarvoor biedt de Omgevingswet alle ruimte.
Deze ruimte kan echter ook de energietransitie tegenwerken, als een gemeente deze mogelijkheden namelijk niet benut dan zal dit ertoe leiden dat de energietransitie niet versneld wordt. Meer dwingende wet- en regelgeving zal dan noodzakelijk zijn om tot een duurzame energievoorziening te komen.

Aanbevelingen

Uit haar onderzoek laat Yannicka aanbevelingen volgen.

1. Stel met maatwerkregels in het omgevingsplan hogere duurzaamheidseisen voor nieuwbouwwoningen vast.
2. Houd als gemeente rekening met de invloed die energietransitie kan hebben op de omgeving. Speel daar als gemeente op in door ruimte te creëren voor het aanbrengen van veranderingen in woningen die nodig zijn voor een duurzame energievoorziening. Sta deze energiemaatregelen toe in het omgevingsplan.
3. Neem energiedoelstellingen op in de omgevingsvisie en werk in een programma uit hoe de gemeente de energietransitie in haar omgeving wil bevorderen.
4. Wacht niet op de Omgevingsvisie, die pas in 2021 ingaat, maar ga nu alvast aan de slag.
5. Intensiveer (samen met andere regiogemeenten) de lobby bij de provincie voor meer ruimte voor duurzame energieopwekking op lokaal niveau.
6. Verbeter de bewustwording van het belang van energietransitie onder burgers en bedrijven via informatiedagen en campagnes.
7. Motiveer particuliere eigenaren met subsidies om over te stappen van gas naar een alternatieve warmtevoorziening.

BewarenBewaren